19 juni 2006 : het einde van een Dams erfgoed

Een historisch overzicht vanaf 1995 tot vandaag: 11 jaar later.

Bron: onderzoek Jacques De Groote met de bijkomende informatie van de heemkundige vereniging ’ T Zwin rechteroever grondgebied Damme.

De bedoeling om dit artikel te publiceren is een bewuste en onderzochte keuze omdat precies in 2006 Monumenten en Landschappen, Erfgoedverenigingen in Vlaanderen, de mond vol hebben over het bewaren van monumentjes van ons Vlaams erfgoed : maar het kan verkeren, voornamelijk in Damme. Niettegenstaande diverse verzoeken via allerlei instanties én ook bij de Damse cultuurmensen, zijn we er niet in geslaagd een subsidie tot renovatie van de Slekkeput los te maken, wel is er een overheidssubsidie toegekend om dat 17^de eeuws uniek monument dicht te gooien, en zoals men dat heel mooi verwoordt : de Slekkeput is een Z-E-N- monument geworden: (zonder economisch nut).

De slekkeput verdwenen!

Deze sluis werd waarschijnlijk in gebruik genomen na 1660, bij het verleggen van de loop van de Lieve buiten de stad in de buitengracht van de stadswallen.

Op de kaart van J.M Koeck uit “Toonneel der steden van de Vereenighde Nederlanden met hare beschrijvingen” van J. Blaeu, Amsterdam, dl. II, 1649, blz. 296 (AR) staat een geen sluis getekend op de plaats van deze sluis. Op de geschilderde kaart van J. Lobbrecht uit 1660 staat een sluis aangegeven op dezelfde plaats.

De kaart van de streek tussen Brugge en Damme, opgemaakt door J. Plante in 1674, en gekopieerd door D. Segers, landmeter van het Brugse Vrije, in 1755 (RA Brugge, Kaarten en Plannen, nr. 670), geeft deze sluis ook niet weer.

Daarentegen is de sluis zeer goed weergegeven op het plan nr. 29 “la villa de Dama”, uit de atlas “Plantas de las principales Villas que su Mag Catolica tiene en los paises bajos con sus fortificationes como estan en este aô 1688” opgemaakt door kapitein Juan Antonio Snavels en op de kaarten van het begin van de XVIIIde eeuw, nl. op de kaart “Carte du pays entre Bruges et la Redoute de Becaf, les canaux de St. Donas et de Damme” uit 1703 (AR, Kaarten en plannen, inventaris in handschrift, nr. 543), op de kaart “Plan de la ville de Damme en de ces environs” uit dezelfde periode (AR. Kaarten en plannen, inventaris in handschrift, nr. 544) en op het project voor de vergroting van het hoornwerk uit 1706 (AR. Koninklijke Raad van Philips V, nr. 529).

Op het plan van Damme uit 1756 (AR. Kaarten en plannen in handschrift, nr. 1625) is de sluis nog altijd zichtbaar en loopt de weg -nu de Rabattestraat- rond de sluis, alsook op het plan van het hoornwerk, opgemaakt door den “gesworen Landmeter C.J. Bouuaert op 09 03 1782; op het plan van het hoornwerk uit 1784 (RA Brugge, Fonds Mestdag, nr. 2202) is de sluis niet meer zichtbaar, maar wel nog het sas van de Lieve en op het plan “Plan des fortifications et travaux de la défense de la Ville de Damme (Flandre occidentale) levé et dressé par le soussigné Capitaine Commandant l’Artillerie de Siège, A Damme, ce 25 février 1832. De Contreras” (Koninklijk Legermuseum, Kaarten en plannen, Fonds Versterkingen, Damme A/1) is de sluis niet meer aangegeven en loopt de weg reeds over het deel van de sluis en van de sas, zoals het nu ook het geval is.

Waarvoor diende deze sluis en wanneer werd ze gebouwd?

Als we de plannen van Damme uit het midden van de XVIde eeuw analyseren, (nl. plan van Damme bewaard in de Koninklijke Bibliotheek, Handschriftenkabinet, nr. 22090, en het panoramisch plan van Damme door Marcus Gerards uit 1562, uit het plan van Brugge, AR Brugge, Kaarten en Plannen, nr. 1040) dan vinden we daarop geen enkele aanwijzing van deze sluis, wel van de sluis, die Slekke wordt genoemd.

De Slekke werd in 1548 (SAB, 288, Zwin, Pf. 2, Rekeningen van Roeland vander Vlamincpoorte, 1448-1555) door Brugge gebouwd in verband met het graven van de Verse vaart en het rechttrekken van de Zoute vaart.

De sluis in de Slekkeput in Damme heeft daarmee niets te maken, maar werd gebouwd na het verleggen van het laatste deel van de Lieve in de buitenste gracht van de fortificatie van Damme in 1660. ( De Lieve, een kunstmatig kanaal gegraven in de 13 de eeuw door de Gentenaars naar Damme: over de hele loop van die Lieve zijn er rabotten gebouwd om enerzijds de waterstand op peil te houden, in het andere geval om de ‘bootjes’ te versassen).

Er werd een rabot gebouwd op het einde van de Lieve om én dit deel van de Lieve én de stadsgracht op peil te houden.

De sluis op de Zoutevaart werd ernaast gebouwd. Deze laatste moest dienen als schutsluis; namelijk moest ze dienen om het zeewater, dat toen nog bij hoogtij door de Zoute vaart – vandaar de naam – tot aan de sluis kwam, tegen te houden en het overtollige landwater naar zee te laten vloeien. Door deze sluis voeren geen schepen. (In die tijd was het beheersen van water een zaak van levensbelang, vandaar ook dat mensen zich bijzonder interesseerden voor het bouwen van sluizen).

Deze sluis heeft enkel gedurende een korte periode dienst gedaan, gezien ze van de Zoute vaart werd gescheiden door de aanleg van het Hoornwerk van Damme in 1701.

Vanaf dit ogenblik vloeide er geen water meer door de sluis. Dit is duidelijk te zien op de kaarten uit 1702 en 1745 (Service Historique de l’Armée de Terre, Château de Vincennes, Archives du Génie, Article 14, Places étrangères, dossier Damme 1701-1803).

Wat betekent de naam ‘Slekkeput’?

Wat betreft de naam ‘Slekkeput’ moet men het volgende in acht nemen. Deze naam is sinds onheuglijke tijden door de Dammenaars aan deze put gegeven, daar ze wisten dat hier ergens een Slekkesluis had gelegen. Er is nooit een put geweest aan de echte Slekke, die ca. 100 m meer in de richting van de stad op de Zoutevaart werd gebouwd in 1548.

Wat de officiële naam betreft: De sluis werd op vraag van de Raad voor Cultureel Patrimonium en Toerisme van de stad einde 1997 als monument wettelijk beschermd als ‘het sas van het Zwin’. Dit is dan ook de officiële naam, maar zolang de sluis niet gerestaureerd is, kunnen we rustig verder spreken van de Slekkeput.

Wat zal er met deze sluis nu gebeuren?